Jak przebiega terapia u osób po poronieniu? Dlaczego warto sięgnąć
po pomoc specjalisty i jakie objawy powinny zapalić czerwoną lampkę,
że z takiej pomocy należy skorzystać?
- Przechodzenie procesu żałoby po poronieniu
- Jak przebiega terapia u osób po poronieniu?
- Żałoba po poronieniu – jak przebiega
- Komunikacja z otoczeniem i własna przestrzeń na wyrażenie własnej straty
- Wsparcie psychologiczne w prawidłowym przebiegu żałoby
Przechodzenie procesu żałoby po poronieniu
Poronienie to wielowymiarowe doświadczenie. Z punktu widzenia psychologicznego może oznaczać sytuację kryzysu psychologicznego, czyli stanu w którym ciągłość funkcjonowania danej osoby w wielu obszarach została przerwana. Na linii życia jest to punkt zwrotny, który zmienia jego tory. Pacjenci opisują sytuację poronienia jako moment, w którym świat już nigdy nie był taki jak wcześniej. Zmiany mogą być odczuwalne w wielu obszarach życia. Dla części par poronienie może oznaczać śmierć dziecka, a czas po nim okres żałoby po jego stracie. Jest też niezbędnym elementem radzenia sobie z sytuacją utraty bliskiej osoby. Pacjenci nie zawsze są świadomi, że stan emocjonalny, w którym znajdują się po poronieniu może być właśnie stanem żałoby. Dostrzegają szereg zmian w swoim życiu po poronieniu, ale nie zawsze łączą je z tym wydarzeniem. Przykładem takich zmian może być:
- pogorszenie w relacjach z innymi (z partnerem, znajomymi, rodziną),
- trudność w koncentracji, zaburzenia pamięci,
- obniżony nastrój,
- utrata poczucia sensu życia,
- zaburzenia snu/łaknienia.
Jak przebiega terapia u osób po poronieniu?
Konsultacja psychologiczna po poronieniu ma charakter psychoedukacyjny, ponieważ żałoby nie poddaje się terapii. Rola psychologa dla osób będących w żałobie polega na towarzyszeniu pacjentom w ich opowieści. Pomocne okazuje się w tej sytuacji stworzenie atmosfery pełnej akceptacji dla pojawiających się stanów emocjonalnych osób po poronieniu. Psycholog jest osobą, która nie ocenia, zachowuje neutralność względem obecnych na spotkaniu osób (np. partnerów) i diagnozuje przebieg żałoby u danego pacjenta.
Żałoba po poronieniu – jak przebiega?
Żałoba w życiu człowieka może przebiegać falami, czyli po okresie postrzeganym jako adaptacja do stanu po śmierci bliskiej osoby może pojawić się pogorszenie w funkcjonowaniu. Możemy przedstawić ją za pomocą metafory: jest jak taniec cha-cha. Krok do przodu, dwa kroki do tyłu. I jest to normatywne. W żałobie warto zaopiekować się sobą bez nakładania presji na szybki powrót do funkcjonowania w różnych rolach społecznych np. w życiu zawodowym. W tym okresie w życiu mamy prawo funkcjonować inaczej niż wcześniej i jest to normatywne.
Osoby z najbliższego otoczenia (rodzina/przyjaciele) nie zawsze postrzegają sytuacje poronienia jako śmierć dziecka. Ich komunikaty bywają raniące i nieadekwatne do sytuacji, w jakiej znalazła się para po stracie dziecka. Przykładem są następujące zdania: ,,Jesteście jeszcze młodzi, będziecie mieć dzieci”, ,,Dobrze, że teraz to się stało, a nie przed porodem” ,, Może i tak było chore”. Jeśli mamy możliwość warto odsyłać otoczenie do pomocnych materiałów, poruszających tematykę psychologicznych następstw poronienia. Pacjenci pogrążeni w żałobie nie zawsze czują się na siłach, by samemu zajmować się psychoedukacją otoczenia. Dobrym rozwiązaniem jest odsyłanie do sprawdzonych źródeł (fundacji, literatury, artykułów dostępnych w internecie), poruszających tą tematykę.
Żałoba może przebiegać w sposób prawidłowy lub pod postacią ciężkiej reakcji żałoby( severe grief reaction ) która oznacza utrzymywanie się charakterystycznych dla żałoby symptomów powyżej 12 miesięcy (np. silnej tęsknoty za zmarłym, zaprzeczaniu jego odejściu, bólu emocjonalnego, ruminacji myśli na temat śmierci, odchodzenia, braku sensu życia, wycofania z większości obszarów życiowych i braku powrotu do nich).
Jeśli u pacjenta nie występują reakcje wskazujące na przedłużony proces żałoby, myśli samobójcze lub zachowania autodestrukcyjne (np. samookaleczenia)
i jego stan życia oraz zdrowia, a także osób w najbliższym otoczeniu nie jest zagrożony (np. nie dochodzi do zaniedbań względem innych dzieci, będących pod opieką pacjenta) to spotkania z psychologiem o charakterze psychoedukcyjnym stają się wystarczającą formą pomocy. W innych przypadkach (wymienionych powyżej) zaleca się jednoczesne poddanie się psychoterapii w połączeniu z farmakoterapią.
Komunikacja z otoczeniem i własna przestrzeń na wyrażenie własnej straty
Komunikacja z otoczeniem oraz z partnerem, który może inaczej od nas przeżywać swoją żałobę są jednymi z największych wyzwań dla osób po poronieniu. Dla niektórych par stworzenie przestrzeni na wyrażenie własnej straty może być np. stworzenie rytuałów pamięci o dziecku, symbolicznego pożegnania (napisania listu), które mają na celu stworzenia miejsca dla dziecka, które było w naszej rodzinie. Z jednej strony brak standardów społecznych przechodzenia żałoby po poronieniu jest postrzegany jako trudność, z drugiej daje pacjentom pewną elastyczność, aby wyrazić swój smutek i tęsknotę we własny, indywidualny sposób. Niektórzy z pacjentów decydują się na nadanie symbolicznego imienia dla dziecka (lub pozostawienie tego, które było dla dziecka przeznaczone).
Kobiety po poronieniach noszą symboliczną biżuterię np. bransoletkę z kropką, ponieważ właśnie kropkę widziały na USG (pęcherzyk ciążowy). Jeszcze inne wyznaczają miejsce w ogrodzie i sadzą drzewo pamięci. Sposobów na upamiętnienie straty jest wiele, najważniejsze aby realizować je w zgodzie ze sobą i z poszanowaniem woli partnera. Każdy z partnerów może mieć swój własny sposób upamiętnienia dziecka. Partnerzy mogą mieć inną narrację o tym wydarzeniu np. dla jednej osoby może to być strata nadziei, dla innej strata dziecka. Ważne, aby nie powielać przekonania o istnieniu jedynego, słusznego sposobu doświadczania poronienia. Oba – mimo że odrębne sposoby – są prawidłowe, jeżeli zakładają szacunek dla emocji własnych i partnera. Warto poszukiwać części wspólnych. Np. w sytuacji gdy jedna osoba postrzega poronienie jako stratę dziecka a druga jako stratę nadziei wspólnym mianownikiem jest poczucie straty, którą doświadczają oboje.
Wsparcie psychologiczne w prawidłowym przebiegu żałoby
Wsparcie psychologiczne w prawidłowym przebiegu żałoby jest krótkoterminowe i może zająć kilka spotkań. W zależności od tego, czy para planuje kolejne starania o dziecko warto rozważyć taką formę pomocy dla siebie, by oprócz przeżycia własnej żałoby po dziecku, które z nami było przygotować się na przyjście na świat kolejnego dziecka. Kolejna ciąża po poronieniu zwykle jest ciążą, której towarzyszy bardziej intensywny lęk i obawa o możliwość powtórnej utraty dziecka. Każde pojawienie się dziecka zmienia strukturę rodziny na zawsze. Zatrzymanie się z parą, aby stworzyć możliwość narracji o tym co ją spotkało może okazać się pomocne w przygotowaniach do kolejnych prób starań o dziecko. Tak, aby oba z tych doświadczeń miały szansę wybrzmieć i zostać przez parę zauważone jako dwie osobne historie na ich drodze do rodzicielstwa.
Autor: Anna Wietrzykowska
Źródło:
Cozza G.: Przerwane oczekiwanie. Poradnik dla kobiet po poronieniu, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2013.
Dembińska A.: Psychologiczne aspekty zmagania się kobiet z niepłodnością. Wahadło nadziei, Wydawnictwo Engram, Warszawa 2018.
Dolińska B.: Bezdzietność. Perspektywa społeczno-kulturowa, Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot 2014.
Kubler-Ross E.: Rozmowy o śmierci i umieraniu, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2007.